Cung ốc vặn

Một tin vui cho những fan của món ốc luộc lá bưởi, nước mắm dấm, lá chanh, gừng ớt, tỏi? Hay là “Ốc hấp lá gừng”?  Ốc nấu “Tam tam” “Dấm bỗng”, chuối xanh, đậu phụ, thịt ba chỉ, tía tô, lá lốt? Bún ốc? Ốc bỏ rọ treo gác bếp? Ốc đắp đất nướng, ốc vùi tro, trẻ trâu vẫn thường ăn? Thậm chí là canh ốc chan cơm nguội độn mỳ từ thời “Hà Nội sục sôi đánh Mỹ”!!! Con ốc rẻ rúng tầm thường ngày nào nay đã lên ngôi???

Ảnh: Dân Trí

 Tại khu đô thị mới Cầu Giấy (quận Cầu Giấy, Hà Nội) có một tác phẩm kiến trúc rất chi là hiện đại, giá như nó ra đời cách đây hai hay ba mươi năm thì hẳn nhiên trong không gian đó nó đã là một kì quan, có thể nó sẽ được tung hô là một tòa kiến trúc “vô tiền khoáng hậu”…

            Nằm lọt thỏm giữa các tòa nhà lớn, nó nhô lên như một cái mấu trên mặt đất. Nếu như nó là một kiến trúc bình thường như bao kiến trúc khác với sự chú trọng vào công năng như thường thấy, nhất là trong thời buổi “tấc đất tấc vàng” thì không có gì đáng nói. Thế nhưng nó lại được tạo hình một cách khá đặc biệt, hình ảnh của nó như mong muốn thể hiện sự tương phản nhưng vẫn uyển chuyển, hòa quyện và bay bổng (hai khối kiến trúc tương phản nhau về độ cao, đường nét và mảng, khối) … .Trong không gian kiến trúc mà nó hiện đang tồn tại, với cảnh quan và các kiến trúc liền kề,   khiến cho người ta không khỏi có một ấn tượng về sự dị biệt, một sự dị biệt giàu hình ảnh và có đôi phần hài hước.

            Cảm quan đầu tiên ta có thể hình dung đó là hình ảnh của một con Ốc vặn, một con ốc đầu chúi xuống đất, đít chổng lên trời bên cạnh cái cọc cao, nhọc nhằn và lầm lụi. Sự lầm lụi ôm đồm quá thể mà người ta vẫn hay dùng làm hình ảnh so sánh trong thành ngữ “ Ốc không mang nổi mình ốc, lại còn tha cọc, tha rêu!”. Nhân chuyện ốc xin được bàn một chút về con ốc: Ngoài chuyện ốc được dùng làm thức ăn suốt chiều dài lịch sử phát triển của các dân tộc thuộc nền văn minh lúa nước nói riêng, ốc và họ hàng của nó còn xuất hiện trong bữa ăn thuộc nhiều nền văn minh khác nhau trên khắp thế giới, xuất hiện trong các di chỉ khảo cổ từ thời đại đồ đá đến các bàn ăn của vua chúa thời trung cổ, và ngày nay nhiều loại ốc vẫn được coi là thứ thực phẩm cao cấp và đắt đỏ. Dù ở chốn bình dân hay nơi sang trọng, ốc luôn được coi là một món thú vị, một thứ đặc sản dân dã nhưng không kém phần tao nhã:

            Rượu một lọ

Ốc vài con

Gừng cay, gió heo may

Vương xuống đâu đây hương Hoa sữa

Góc phố Nguyễn Du

Mùa Thu!

            Có thể nói không ngoa rằng, trải dài cả mấy chục ngàn năm lịch sử nhân loại, mấy ngàn năm dựng nước và giữ nước, ốc góp một phần không nhỏ trong công cuộc dựng xây đất nước và đánh đuổi ngoại xâm. Ốc là một nguồn thức ăn dồi dào, dễ kiếm, một thứ thức ăn phổ thông của dân tộc Việt Nam. Nó có một tầm quan trọng đặc biệt trong buổi “tháng ba ngày tám”, trong khi sa cơ lỡ bước, thủa hàn vi của một số danh nhân, lúc cơ cùng chạy giặc hoặc khi mới dựng cờ khởi sự của các đấng quân vương tăm tiếng. … Trải dài nhiều ngàn năm với sứ mệnh như một cứu tinh nhưng ốc lại chẳng mấy khi được ghi chép, lưu danh trong các pho sách, sử. Ngoài tầm quan trọng kể trên hình ảnh gần gụi của ốc cũng thường được thể hiện trong các ý  tứ văn chương, thi phú. Ví dụ: Hình ảnh về sự tảo tần của người mẹ, người chị, người vợ … “mò cua, bắt ốc”. Thân phận của một cô gái lại được Nữ sĩ danh tiếng Hồ xuân Hương thể hiện như sau:

 “ Bác mẹ sinh em phận ốc nhồi

Tháng ngày lăn lóc đám cỏ hôi

Quân tử có thương thời bóc yếm

Xin đừng ngó ngoáy lỗ trôn tôi!”

Khi có sự nhầm lẫn do vô tình hay cố ý (đánh tráo) hình ảnh của ốc lại được dùng để ví von “Thằng ăn ốc, thằng đổ vỏ”. Khi chỉ sự yếu đuối thì nói “ yếu như sên” (một loại ốc). Thái độ sợ sệt, cầu an, lẩn trốn, bàng quan trước thế sự hay một sự việc cụ thể nào đó người ta lại dùng hình ảnh “tụt sâu vào vỏ ốc” … ngoài ra ốc cũng được dùng làm hình ảnh của sự câm lặng. Sự nhạt nhẽo vô bổ “ nhạt như nước ốc” …v…v… và …v…v.

            Trở lại tòa kiến trúc vốn dĩ đã có thể trở nên tuyệt mỹ … giá như: … . Giá như nó được sinh ra đúng lúc, đúng thời. Giá như nó được đầu tư đúng mức, phù hợp với cái tên của nó. Giá như vốn đầu tư được sử dụng với hiệu quả cao nhất. Giá như nó được khai thác tối ưu và có ý nghĩa nhất. Giá như nó được đặt cái tên phù hợp nhất. Giá như người ta ý thức được tầm quan trọng của nó ở mức cao nhất. Giá như nó xứng đáng với cái tên của nó nhất … bởi nó có tên là “CUNG TRÍ THỨC”! Ốc vốn là hình ảnh quen thuộc và giàu ý nghĩa trong dân gian, bởi vậy dân gian vốn không dễ tiếp cận với những khái niệm, hình ảnh cao siêu, trừu tượng nên có kẻ hồn nhiên gọi “Cung trí thức” là “CUNG ỐC VẶN”.

Chỉ là sự liên tưởng gần gũi nôm na. Thế nhưng cũng khó tránh được có kẻ khác lại bảo đó là thứ “nôm na mách qué”.

... F312

04/08/2011

No.E209 F312